Szlakiem Grąbczewskiego - Pamir 2018

[El Czariusz]

Zacznę tak trochę ni to z gruchy, ni z pietruchy...



Arved Schultz

Studia regionalne w Pamirze.
Prace Hamburskiego Instytutu Kolonialnego. Tom XXXIII. (Seria C. Geografia, geologia, mineralogia, paleontologia).Hamburg1916

Na rzece Bartang od Śares do Kala-i-Wamar.

„…Dolny bieg Ak-śu-Murgabu, Bartangu, tworzy najbardziej unikalną dolinę w całym Pamirze. Nieregularny bieg rzeki, która zazwyczaj podąża za łukami równikowych pasm górskich na południowym zachodzie, takich jak Gunt i górny bieg Pandż, oraz jej liczne, często zaledwie kilkukilometrowe zakręty i zakola, ujawniają trudności, jakie musi pokonać na swoim biegu”.

Dolina Bartang jest niemal całkowicie odizolowana od świata zewnętrznego , a trudne połączenia między poszczególnymi, małymi wioskami położonymi na tarasach lub stożkach napływowych doprowadziły do ​​rozwoju niezależnych społeczności o specyficznej, patriarchalnej administracji. Poza rosyjskimi topografami i geologiem Iwanowem w dawnych czasach, rosyjscy oficerowie rzadko przemierzali wąwóz.
B.A. Fedczenko dotarł aż do wioski Czidczis w dolnym biegu i przekroczył odcinek od Shares do ujścia rzeki Kudary. Nie zachowały się jednak żadne godne uwagi opisy doliny Bartang. Przemierzyłem ją w górę rzeki w listopadzie 1909 roku, a w dół w grudniu 1911 roku.

Górna część doliny Bartang, aż do ujścia do Marjanai w pobliżu Shares, opisana jest na stronie 88. W Pamirski-Post rzeka Murgab płynie na wysokości 3620 m n.p.m., w Shares na 2985 m n.p.m., a wpada do Pandż w Kala-i-Wamar na wysokości 1740 m n.p.m. Nachylenie wynosi zatem zaledwie 4 metry na kilometr w wewnętrznym Pamirze i 8 metrów na kilometr w peryferyjnym zachodnim Pamirze. Koryto rzeki jest dobrze zrównoważone, co pozwala na pokonywanie znacznych odległości w dół rzeki na tadżyckich tratwach futrzanych .

Jednak rzeka Bartang jest często utrudniona przez wąskie, przypominające wąwozy wąwozy i strome odnogi doliny, gdzie jej wody się załamują, co wymaga przeprawy przez trudne przełęcze lub „owringen” (mosty). Ogólnie rzecz biorąc, wzdłuż Bartangu można wyróżnić szlak letni i zimowy. Pierwszy z nich zazwyczaj biegnie wysoko wzdłuż zboczy, zmuszony jest do pokonywania dużych objazdów i schodzi jedynie do małych wiosek u ujścia dopływów.
Drugi biegnie głównie dnem doliny, ale często przekracza „owringen”. Konie można transportować tylko bez ładunku i często trzeba je spławiać przez rwący potok , który szaleje nawet zimą . Osady w górnej części doliny położone są na stożkach napływowych lub na starych dnach dolin, które szczególnie charakteryzują ten odcinek Wąwozu Bartang; w dolnej części znajdują się one głównie na stożkach napływowych, rzadziej na niskich tarasach.
Podczas gdy większe pola umożliwiają również uprawę bardziej rozległych gruntów rolnych , przeważa rolnictwo, natomiast sadownictwo odgrywa rolę gospodarczą na małych stożkach napływowych w dolnym biegu. Tutaj morwy i morele są często jedynym pożywieniem dla Tadżyków latem.

Według relacji starszego mieszkańca wsi (Min-bashi) Wachanu z 1911 r., wzdłuż rzeki Bartang leży zaledwie dwadzieścia cztery wsie z 250 gospodarstwami i populacją liczącą około 1500 osób...